Laicu, lu banditu più timutu e benvulutu di la Gaddhùra [di Quirina Ruiu]

foto museo bandi 04

La Gaddhùra di l’ottucentu era un andarevveni  di pridatόri e di briganti senza cόri e cuscenza,  vuttàti a fà mali, senza nuddha di paldì.   A fiancu a chisti ‘eri e propri malfaccenti ,  vinn’erani alti chi, pa nattura, erani d’induli bona ed  erani divintati banditi, dendisi  alla macchja,   pa  diffindì o ‘indicà l’onori offesu di calche familiari e no pa alti fatti criminosi. No erani ‘eri e propri briganti  ed erani benvuluti e ospitati da la ghjenti di la cussogghja in cambiu di la sò protezioni.  Erani tempi undi la macchina di la ghjustizia era  lenta o pocu prisènti .   Unu di chisti  malassultati  si chjamaìa  Laicu Roglia, a lu seculu, Luigi Fresi. Era natu  illu stazzu di Raica, illa cussogghja di Telti. Haìa un fratéddhu , Tummeu e trabaddhagghjani  insembi li sò tarreni.

Dapoi di la molti di lu babbu, la mamma si turrési a cuiuà e da tandu cumincesi pa li dui frathéddi una trista solti; difatti  si sintiani angèni in casa soia, datu chi no andagghjani d’accoldu cu lu ‘ìtricu. Diccidisini di dassi banda a contu soiu e di trasfirissi a Telti. Sippuru vulìani campà in paci, l’odiu di lu ‘ìtricu no si filmèsi e candu  fésini un imbuscata a Tummeu cu l’intentu d’ammazzallu, Laicu cumincesi la catena di li vindetti e aendi la ghjustizia agattatu moltu lu nimicuTomaso Mariano, si desi la culpa a Laicu, chi si idisi custrettu a dassi banditu.Cumincesi cussì una ‘ita di coa coa da unu stazzu a l’altu, pilsìghjtu da la ghjustizia.

 Era mintuatu no tantu pa esse un malfaccenti, cantu pa esse una passona  abbeddhu cultèsi . Haìa  a  cόri  la paci tra la ghjenti e, si sapìa, chi dui erani innimichi, facìa di tuttu pa turralli in paci. Riscisi a pacificà dui famili chi, senza sapè l’unu di l’altu , l’aìani incaricatu d’ammazzà unu d’iddhi, suttu ricumpensa di 100 scudi.  Laicu pumittisi  e dési appuntamentu a tutti e due illa mattessi ciurràta , ora e locu. Candu si li idìsi addanzi, li minaccesi  di molti si no si ‘ussini strintu la manu in signu di paci, tantu  pa chissu era statu pacatu! No solu turresini in paci, ma miscesini puru lu sò  sangu  cu lu cόiu di li fiddhòli. Da omu d’onόri, turrési li scudi a li patroni. Aendi saputu chi, un cioanu era ‘inutu mancu a una prummissa d’amόri, li mandesi a dì, chi si no ‘ussìa postu rimediu ,l’arìa muzzàtu un’aricchj; si fesi prummittì da lu cioanu chi, no si sarìa mai cuiuàtu primma di la femina ch’ aìa ingannatu.

Li pastori lu chjamajani pa difindilli da celta  ghjenti malvagia  chi appruffittagghja di  ca no aìa mezi pa diffindissi. Laicu facìa rispittà li cuntratti, li legghi e li prummissi fatti. Aìa un cόri  mannu  e tinìa sempri cun iddhu un rusariu, sippuru a modu soiu, era timuratu di Deu. Si s‘era macchjatu di dilitti, era statu pa diffesa o pa vindetta e niscinu riscisi mai a svultallu a dassi in manu a la legghj. Candu s’avvidìa chi calchedunu aìa tintatu di scupìa undi s’era cuatu, lu minaccià di molti sigura. Haìa un odiu multali pa li scupioni. Sippuru malvistu da la legghj,  la ghjenti chi lu cunniscìa bé,  lu cunsideragghja  una passona affidabbili, di paci e di ingegnu. Haìa una stima  manna di l’amicu e cridìa ill’amicizia.  

Sigundu li nutizi ufficciali, Laicu finisi ammazzatu in un cunflittu  cu la ghjustizia; aìani agattatu un colpu calbunizzatu cu accultu lu sò fusili e la sò caltuccera , tistimunianza di la sò molti,  ma lu populu gaddhuresu no v’aìa mai crettu e s’era spalta la boci chi un genovesu l’aìa agghjutatu a fugghj in America,  imbalcàtu indrentu a una cupa d’’inu, e si dicìa puru chi illa noa tarra aìa fattu fultuna e chi, ghjenti emigrata dapoi , l’aìa puru ‘istu e faiddhàtu.  Come tutti li conti di li banditi, ancόra chistu di Laicu  intrési a fa palti di lu mundu di li fόli da raccontà, la sera, accultu a lu fuchìli a li steddhi chi ristaiani ammaìati da la figura di chistu banditu cussì timutu e cussì benvulutu.

Lascia un commento